در پاسخ به این سوال که اضافه کاری یعنی چه؟ باید بگوییم همانطور که از اصطلاح اضافه کاری مشخص است، به ساعات کار اضافی که یک کارمند یا کارگر مازاد بر ساعات کار رسمی مشغول به کار است، اضافه کاری می گویند. حق اضافه کاری هم نوعی فوق العاده کاری است که به ازای هر ساعت اضافه کار محاسبه و به افراد پرداخت می شود. اما فرمول محاسبه اضافه کاری در شرایط کاری مختلف و برای مشاغل مختلف متفاوت است و طبق قانون کار تعیین و محاسبه می شود. در این مقاله به بررسی محاسبه اضافه کار می پردازیم و انواع اضافه کاری و فرمول محاسبه هر کدام را بررسی خواهیم کرد.
اضافه کاری چیست؟
اضافه کاری به انگلیسی overtime، به ساعات کاری اضافه ای گفته می شود که فرد مازاد بر زمان تعیین شده در پست کاری خود مشغول به خدمت است. بطور معمول کار بیشتر از هشت ساعت به عنوان اضافه کاری به حساب می آید البته برای مشاغل سخت، ساعات کاری بیشتر از شش ساعت اضافه کاری به حساب می آید. این کار اضافی طبق قانون کار حداکثر چهار ساعت است و فرد بابت آن دستمزد اضافه تری از حقوق خود دریافت می کند. دستمزد هر ساعت اضافه کاری با ضریب ۱.۴ بیشتر از دستمزد هر ساعت کار عادی محاسبه میشود. فرآیند اضافه کاری باید با رضایت کارگر انجام شود و بابت هر ساعت چهل درصد دستمزد بیشتر دریافت کند.کارگران شبانه، کارگران مشاغل سخت و همچنین نوجوانان مشمول اضافه کاری اجباری نیستند.
بیشتر بخوانید: بهترین نرم افزار حضور و غیاب
مشاوره و خرید نرم افزار حضور و غیاب
فرمول محاسبه اضافه کاری طبق قانون کار چگونه است؟
برای محاسبه اضافه کاری قانونی، باید ساعات اضافه کاری را در ضریب اضافه کاری که معادل 1.4 به ازای هر ساعت است ضرب کنیم. به عبارت دیگر فرمول پایه محاسبه اضافه کاری به شکل زیر است.
حقوق یک ساعت اضافه کار = حقوق یک ساعت کار عادی × 1.4
بنابراین، مبلغی که یک فرد برای اضافه کاری در طول ماه دریافت می کند بر اساس اضافه کاری قانون کار به ساعات کاری وی و حقوق دریافتی بابت هر ساعت کار بستگی دارد. بر همین اساس مبلغ اضافه کاری طبق وزارت کار برای ساعات کاری مختلف مطابق جدول زیر محاسبه می شود.
| اضافه کار بر مبنای ساعات کاری | فرمول محاسبه اضافه کار | |
| اصافه کار بر مبنای 220 ساعت کاری | 1.4×220÷حقوق پایه = اضافه کار | |
| اضافه کار بر مبنای 192 ساعت کار | 1.4× 192÷حقوق پایه= اضافه کار | |
| اضافه کار بر مبنای 198 ساعت کار | 1.4× 198÷ حقوق پایه = اضافه کار |
فرمول محاسبه اضافه کاری طبق قانون کار چگونه است؟
جدول اضافه کاری سال 1404
از آنجایی که مبلغ اضافه کاری بر اساس حقوق هر ساعت فرد تعیین می شود برای محاسبه دقیق میزان اضافه کاری از داده های جدول اضافه کاری استفاده شده و مبلغ نهایی بر اساس دستمزد روزانه کارگر در سال جاری و محاسبه می شود. بدیهی است که بر اساس تعطیلات رسمی و تعداد روزهای ماه، کارکرد و در نتیجه اضافه کار در ماه های مختلف سال ممکن است متفاوت باشد. جدول محاسبه اضافه کاری در سال 1404 بر اساس میزان دستمزد کارگران و با لحاظ ساعات کار موظفی کارکنان در ماه های مختلف سال بصورت زیر رسم می شود.
| ماه | روزهای کاری | تعطیلات رسمی غیر جمعه | جمعه | روزهای ماه | ساعت کار موظفی |
| فروردین | 20 | 6 | 5 | 31 | 147 |
| اردیبهشت | 26 | 1 | 4 | 31 | 191 |
| خرداد | 23 | 3 | 5 | 31 | 169 |
| تیر | 25 | 2 | 4 | 31 | 183 |
| مرداد | 25 | 1 | 5 | 31 | 183 |
| شهریور | 24 | 3 | 4 | 31 | 176 |
| مهر | 26 | 0 | 4 | 30 | 191 |
| آبان | 25 | 0 | 5 | 30 | 183 |
| اذر | 25 | 1 | 5 | 30 | 176 |
| دی | 24 | 2 | 4 | 30 | 176 |
| بهمن | 24 | 2 | 4 | 30 | 176 |
| اسفند | 23 | 1 | 5 | 29 | 169 |
| جمع | 290 | 22 | 53 | 365 | 2127 |
جدول اضافه کاری سال 1404
ضریب اضافه کاری چیست؟ نحوه محاسبه ضریب اضافه کاری
ضریب محاسبه اضافه کاری، تاثیر مستقیم بر مبلغ نهایی حقوق و دستمزد افراد دارد. بر اساس قانون کار، ضریب اضافه کاری به ازای هر ساعت کار اضافه بر زمان تعیین شده معادل ۱/۴ برابر حقوق هر ساعت کار فرد است. به عبارت دیگر، هر فرد در ازای هر ساعت اضافه کار، ۴۰ درصد بیشتر از دستمزد یک ساعت کار عادی دریافت میکند. البته در مواردی ممکن است ضریب اضافه کاری بسته به برخی از فاکتورها نظیر نوع شغل، سابقه کار و… متفاوت باشد.
محاسبه اضافه کاری در اکسل
اکسل به عنوان یک ابزار مدیریت داده قدرتمند توابع مختلفی برای محاسبه اضافه کاری در اختیار شما قرار میدهد. برای محاسبه اضافه کاری در اکسل ابتدا باید جدولی شامل ساعت شروع و پایان کار و اطلاعات ضروری هر کارمند را رسم کرده و بر اساس داده های جدول اضافه کاری و ساعات کاری هر شخص میزان دستمزد اصلی و مازاد دستمزد برای اضافه کار را محاسبه کنیم. برای محاسبه اضافه کار در اکسل می توان از توابع TIME،MIN ،MAX و همچنین برای محاسبه اضافه کاری شرطی از تابع IF. استفاده کرد.
عوامل تاثیر گذار در محاسبه اضافه کاری چیست؟
بطور کلی در قانون کار شرایط مختلفی برای محاسبه اضافه کاری در نظر گرفته شده است. از جمله اینکه اضافه کاری تنها زمانی محاسبه می شود که فرد مدت زمان کار قانونی خود را گذرانده باشد. همچنین،عوامل و شرایط مختلفی در تعیین نحوه محاسبه اضافه کاری تاثیر گذارند که برخی از مهمترین آن ها شامل موارد زیر هستند.
نوع شغل و نوبت کاری
در مشاغل سخت و زیان آور و همچنین در کارهای زیرزمینی همچون کار در معدن، میزان ساعات کاری افراد نباید از ۶ ساعت در روز و ۳۶ ساعت در هفته بیشتر شود. به همین دلیل، کارگران مشاغل سخت و زیان آور و زیرزمینی، شرایط اضافه کاری را نخواهند داشت.
اضافه کاری در روزهای تعطیل یا معمولی
ضریب محاسبه اضافه کاری در روزهای تعطیل و روزهای عادی متفاوت است. بنابراین، تعطیل کاری،جمعه کاری و اضافه کار در روزهای تعطیل رسمی مزد بیشتری دارد.
میزان حقوق دریافتی کارگر
از آنجایی که محاسبه اضافه کاری بر مبنای دستمزد افراد صورت می گیرد و در واقع در تمامی فرمول های محاسبه اضافه کار دستمزد فرد در ضریب اضافه کاری و ساعات کار اضافی ضرب می شود، میان دستمزد افراد نقش مهمی در تعیین مبلغ نهایی حق اضافه کاری دارد.
بیشتر بخوانید: معرفی انواع قرارداد کاری + نمونه قرارداد کاری
عوامل تاثیر گذار در محاسبه اضافه کاری چیست؟
بررسی محاسبه انواع اضافه کاری
بطور کلی بسته به اینکه اضافه کاری در چه روزی انجام شود البته فاکتورهای دیگر نظیر نوع شغل و نوبت کاری هم در محاسبه فوق العاده اضافه کاری نقش دارند. نحوه محاسبه انواع اضافه کاری بر اساس فاکتورهای مختلف عبارت است از :
اضافه کاری در ماموریت
پرداخت اضافه کاری در ماموریت به کارمندانی که برای انجام ماموریت کاری به خارج از محل خدمت اعزام شده اند در صورتی ضروری است که یا خود کارفرما در محل ماموریت به ساعات اضافه کاری نظارت داشته باشد یا انجام کار اضافی مستقیما به دستور کارفرما به کارگر ابلاغ شده باشد، در غیر اینصورت با توجه به ارجاعی بودن وظایف محوله در ماموریت، کارمند یا کارگر تنها مشمول دریافت حق ماموریت می شود و بابت ساعات کاری اضافی دستمزدی دریافت نخواهد کرد البته در صورت توافق دو طرفه با کارفرما حق اضافه کاری به وی تعلق می‌گیرد. البته اگر کارگر در روزهای جمعه و تعطیلات رسمی در ماموریت باشد، برای این روزها به او حق تعطیل کاری و اضافه کاری در نظر گرفته می شود.
بیشتر بخوانید: جامع ترین نرم افزار ماموریت و مسافرت
نحوه محاسبه اضافه کاری شیفتی
محاسبه اضافه کاری نوبت کاری بر اساس نوع نوبت کاری که کارگر مشغول به اضافه کاری است و همچنین ساعات کاری مجاز در هر روز انجام می شود.مطابق جدول اضافه کاری بسته به ساعات مجاز کار در نوبت های کاری مختلف، فوق العاده اضافه کاری با ضریب خاصی محاسبه می شود.
محاسبه اضافه کار شب کاری
اضافه کاری شب کاری به ساعاتی گفته می شود که کارگر از ساعت 22 تا 6 صبح و مازاد بر ساعات کاری مقر در محل کارش خدمت می کند. محاسبه اضافه کاری شیفت شب به ساعات کاری کارگر در طول شب و میزان دستمزد وی بستکی دارد. حق شب کاری معمولا 35 درصد بیشتر از دستمزد کارگر به ازای هر ساعت کار عادی و ضریب اضافه کاری در شب معادل 40 درصد بیشتر از مزد هر ساعت کار کارگر است. اضافه کاری در شب نباید بیشتر از 4 ساعت باشد و باید با توافق کارفرما و کارگر انجام شود.
محاسبه اضافه کاری ایام تعطیل
اضافه کاری روز تعطیل به ساعاتی گفته می شود که کارگر در روزهای تعطیل رسمی هم مشغول کار است. برای محاسبه اضافه کاری تعطیلی در تعطیلات رسمی به ازای هر ساعت اضافه کار 40 درصد به دستمزد ساعتی کارگر در روزهای عادی اضافه می شود. به عبارت دیگر ضریب اضافه کاری روز تعطیل 40 درصد است.
نحوه محاسبه اضافه کاری جمعه
جمعه کاری یعنی کارگران در روز جمعه که در قانون کار به عنوان روز تعطیل معرفی شده است هم مشغول به کار باشند.محاسبه اضافه کار تعطیل کاری در روز جمعه مانند اضافه کاری در روز تعطیل رسمی است مگر اینکه کارفرما روز جایگزینی را به جای جمعه با توافق با کارگران به عنوان روز تعطیل معرفی کرده باشد. بنابراین، اضافه کاری تعطیل کاری در روز جمعه مشمول دریافت 40 درصد حقوق بیشتر نسبت به روزهای عادی می شود.
محاسبه اضافه کاری پنجشنبه
از آنجایی که ساعات مقرر کاری برای کارگران ۴۴ ساعت در هفته است، اگر کارگر از روز شنبه تا چهارشنبه ۴۴ ساعت مقرر را کار کرده باشد، روز پنجشنبه اضافه کاری محسوب شده و باید دستمزد اضافه کاری روز پنجشنبه کارگر ۴۰ درصد مازاد بر دستمزد ساعتی وی محاسبه شود. البته در برخی از موارد که کارگر با روز پنجشنبه ۴۴ ساعت کاری را سپری می کند، دیگر دستمزد فوق العاده اضافه کاری پنجشنبه ها به وی تعلق می گیرد و پنجشنبه جز روزهای عادی کار محاسبه می شود.
بررسی محاسبه انواع اضافه کاری
اضافه کاری روزهای عادی چقدر است؟
اضافه کاری عادی در واقع همان اضافه کاری روزانه است که در روزهای معمولی و تا سقف حداکثر چهار ساعت انجام می شود. دستمزد این مدل اضافه کاری بر اساس ساعت کاری افراد و با احتساب ضریب اضافه کاری روزانه محاسبه می شود و بسته به اینکه اضافه کاری چند ساعت است، دستمزد فرد محاسبه می شود. بطور معمول اگر اضافه کاری در روزهای تعطیل رسمی، جمعه و شیفت شب نباشد، ضریب اضافه کاری ثابت و بصورت اضافه کاری عادی محاسبه می شود.
سقف اضافه کاری در ماه چقدر است؟
برای بررسی نحوه محاسبه اضافه کاری ماهانه هم به ماده ۵۹ قانون کار، مراجعه می کنن. طبق این ماده اضافه کاری نباید بیش از ۴ ساعت در روز و ۱۲ ساعت در هفته باشد. با این حساب، سقف اضافه کاری مجاز کارگران ۱۲۰ ساعت در ماه خواهد بود. اگر در هنگام محاسبه اضافه کاری ماهانه سقف اضافه کاری بیشتر از ۱۲۰ ساعت باشد، کارفرما باید کرد اضافه کاری مازاد بر سقف را به عنوان اضافه کار غیر قانونی پرداخت کند.
فرمول محاسبه یک ساعت اضافه کاری
یکی از رایج ترین مدل های محاسبه اضافه کاری، محاسبه اضافه کاری ساعتی است. در بسیاری از موارد کارگران یا کارمندان یک یا چند ساعت بیشتر از تایم مقرر در محل کار خود به عنوان اضافه کاری فعالیت می کنند. بنابراین در بیشتر موارد حقوق اضافه کاری یک ساعت یا چند ساعته با محاسبه مزد یک ساعت کار و ضرب این مبلغ در ضریب اضافه کاری محاسبه می شود. بنابراین مبلغ اضافه کاری در قرارداد ساعتی به دستمزد ساعتی افراد و نوع کار آن ها و همچنین موارد دیگر مانند نوبت کاری و… بستگی دارد. چون ضریب محاسبه اضافه کاری یک ساعت برای مشاغل مختلف و در نوبت های کاری مختلف متفاوت است بدیهی است که دستمزد یک ساعت اضافه کاری هم در موقعیت های مختلف با توجه به ضریب اضافه کاری متفاوت خواهد بود.
تفاوت اضافه کاری و فوق العاده کاری چیست؟
طبق ماده ۳۶ قانون کار، فوق العاده کاری مزدی است که بر اساس ساعات کاری یا شرایط و نوع کار به کارگر اعطا می شود و خود شامل دو نوع است. نوع اول فوق العاده کاری که بر اساس ساعت کاری به کارگر پرداخت می شود شامل مواردی مانند. تعطیل کاری، اضافه کاری، شب کاری و… است. نوع دوم فوق العاده کاری هم که بر اساس شرایط و نوع کار به کارگر اعطا می شود. شامل مواردی مانند فوق‌العاده ماموریت، حق جذب، فوق العاده مسئولیت و موارد مشابه است. بنابراین، اضافه کاری خود نوعی فوق العاده کاری است که در ازای کار اضافه تر نسبت به کار مقرری اعطا می شود.
اضافه کاری چه مزایا و معایبی دارد؟
بدیهی است یکی از اصلی ترین دلایل اشتغال کارمندان و کارگران به اضافه کاری، افزایش دستمزد است که اما در کنار افزایش دستمزد اضافه کاری مزایای دیگری نیز دارد از جمله اینکه تجربه کاری فرد را بهبود می بخشد و به ارتقا شغلی هم کمک می کند. همچنین، اضافه کاری می تواند با کمک به تولید بیشتر و تداوم خدمات رسانی بهره وری کلی سازمان و سود آوری را بیشتر کند. در مقابل، از معایب اضافه کاری می توان به خطرات جدی برای سلامت و ایمنی کارگران و بهم خوردن تعادل میان زندگی کاری و شخصی اشاره کرد که خود می تواند اثرات جبران ناپذیری بر سلامت جسمی و روحی افراد بگذارد.
اضافه کاری فرهنگیان چیست و چگونه محاسبه می شود؟
اضافه کاری فرهنگیان ساعاتی است که فرهنگیان به صورت مازاد بر ساعات فعالیت اصلی خود مشغول بکار هستند. اضافه کاری فرهنگیان معمولا شامل مواردی مانند برگزاری کلاس های تقویتی، نظارت بر فعالیت های دیگر مدرسه و انجام امور اداری است. پرداخت حقوق اضافه کاری فرهنگیان بر اساس محاسبات آموزش و پرورش انجام می شود . محاسبه اضافه کاری معلمان بسته به عوامل مختلفی نظیر تحصیلات، سابقه کار و نوع منطقه محل خدمت می تواند متفاوت باشد. فرمول کلی محاسبه اضافه کاری فرهنگیان به صورت زیر است :
حق اضافه کاری فرهنگیان = تعداد ساعات اضافه کاری × نرخ حقوق پایه × ضریب
ضریب مورد نظر در فرمول زیر بسته به فاکتورهای مختلف تغییر می کند. بطور مثال، این ضریب برای معلمان با مدرک کارشناسی ۱.۵ برابر مزد پایه،معلمان دارای مدرک کارشناسی ارشد و دکتری هم به ترتیب ۲ و ۲.۵ برابر حقوق پایه خواهد بود. همچنین، حقوق اضافه کاری معلمان برای تدریس دروس تخصصی ۱.۲ برابر مزد پایه و برای تدریس دروس عمومی برابر مزد پایه خواهد بود. منطقه آموزشی و سابقه کار فرهنگیان هم در محاسبه اضافه کاری این افراد موثر است.
نحوه محاسبه اضافه کاری پرستاران
بر اساس قانون جدید محاسبه اضافه کاری پرستاری که در راستای حمایت بیشتر از تیم های بالینی سلامت تدوین شده اضافه کار پرستاران شامل مجموع حق شغل، حق فوق العاده مدیریت و حق شاغل بر ۱۴۴ ساعت تقسیم شده و در نهایت در ۲ ضرب میشود. بنابراین بر اساس فرمول جدید محاسبه اضافه کار پرستاران، ضریب ریالی اضافه‌کار پرستاری نسبت به میانگین سال‌های گذشته تقریبا ۲.۵ برابر شده است.
نحوه محاسبه اضافه کاری پرستاران
سوالات متداول در مورد اضافه کاری
در این بخش به چند سوال متداول در مورد اضافه کاری و قوانین محاسبه اضافه کار پاسخ می‌دهیم.
آیا اضافه کاری شامل بیمه میشود؟
بله، هر گونه دریافتی نقدی و غیر نقدی کارگران از جمله حقوق و اضافه کاری در لیست بیمه قرار می گیرد و مشمول بیمه خواهد بود.
آیا مبلغ اضافه کاری در مشاغل مختلف فرق میکند؟
بدیهی است، که چون اضافه کاری ضریبی از حقوق پایه است و این حقوق در مشاغل مختلف متفاوت است، اضافه کاری هم متفاوت خواهد بود.
آیا شکایت از کارفرما بابت اضافه کاری قانونی است؟
بله، پرداخت حق اضافه کاری از حقوق قانونی کارگران و کارمندان است و بابت عدم پرداخت آن می توانند از کارفرما شکایت کنند.
اضافه کاری لیسانس با اضافه کاری مدرک دیپلم فرق میکند؟
بله، در برخی از مشاغل مانند فرهنگیان مدرک تحصیلی بر ضریب اضافه کاری موثر است و در برخی از دیگر از شغل ها مدرک بر حقوق پایه و در نتیجه بر حق اضافه کاری موثر است.
اضافه کاری تشویقی چیست؟
اضافه‌کار تشویقی به کار اضافی گفته میشود که به شکل داوطلبانه و جهت قدردانی از کارمندان صورت می پذیرد. این مدل اضافه‌کار بطور معمول برای تشویق بیشتر کارمندان جهت بهترین عملکرد و افزایش بهره‌وری به کار می‌رود.
پرداخت اضافه کار اجباری است یا اختیاری؟
اضافه کاری باید با توافق دو طرفه بین کارمند و کارفرما انجام شود و اجباری در انجام آن نیست. اما پرداخت حق اضافه کاری از سوی کارفرما به کارمند اجباری است.
توقیف اضافه کاری یعنی چه؟
در مواردی مانند پرداخت مهریه و موارد مشابه توقیف اضافه کاری برای پرداخت بدهی انجام می شود.
توقیف اضافه کاری یعنی چه؟
نامه عدم پرداخت اضافه کاری چیست؟
اگر کارفرما، حقوق اضافه کاری کارگر را پرداخت نکند کارگر می تواند با نامه عدم پرداخت اضافه کاری حق خود را مطالبه کند.
سقف اضافه کاری در ماه چقدر است؟
به‌طورکلی حداکثر ساعت کارکرد ۱۴۰۳، ۴۴ ساعت در هفته و حداکثر تایم قانونی اضافه کار ۱۲۰ ساعت در ماه است.
سخن پایانی
در این مقاله اطلاعاتی پیرامون اضافه کاری و نحوه محاسبه آن ارائه شد. حق اضافه کاری به عنوان نوعی پاداش فوق العاده در ازای کار بیشتر از حد مقرر شده در قانون کار یا همان کار موظفی به کارگران و کارمندان تعلق می گیرد. بطور کلی، برای محاسبه اضافه کاری معمولا ساعات اضافه کار که نباید بیشتر از چهار ساعت در روز باشد، در ضریب اضافه کاری و حقوق اصلی افراد ضرب می شود. ضریب اضافه کاری در مشاغل مختلف و براساس فاکتورهای مختلفی نظیر نوع شغل، مدت زمان اضافه کار، تعطیل یا غیر تعطیل بودن روز و موارد دیگر مانند سابقه کار و … برای اضافه کاری در شرایط مختلف متفاوت است. در نتیجه حق اضافه کاری برای مشاغل مختلف بصورت جداگانه و بر اساس فاکتورهای مختلف گفته شده، انجام می شود.
