کارانه چیست و نرم افزار کارانه، پاداش و بهره وری مناسب چه سازمان هایی است؟

شرکت ها و سازمان های مختلف برای تشویق بیشتر کارکنان خود، مبالغی را به عنوان پاداش از طریق های مختلف به آنها پرداخت می کنند. کارانه یکی از مرسوم ترین روش های پرداخت پاداش است که در بسیاری از شرکت ها و سازمان ها برای افزایش دستمزد کارکنان پرداخت می شود. در واقع، کارانه یا  به انگلیسی merit increases، نوعی پاداش تشویقی است که در ازای عملکرد بهتر و بهره‌وری بیشتر به کارکنان نمونه یا همه کارکنان یک سازمان یا شرکت تعلق می گیرد. برای آشنایی بیشتر با مفهوم کارانه، میزان و شیوه پرداخت آن و همچنین معایب و مزایای پرداخت کارانه در سازمان ها و شرکت های دولتی و خصوصی در ادامه با ما همراه باشید. 

مفهوم کارانه چیست؟

معنی لغوی کارانه عبارت است از پولی که در ازای انجام کاری به اشخاص تعلق می گیرد. در اصطلاح کارانه به مبلغی گفته می شود که در قالب پاداش و برای پیشرفت کار یا حسن انجام وظایف به کارکنان پرداخت می شود. به عبارت دیگر می توان کارانه را نوعی پرداخت سود دانست که میزان دریافتی کارکنان را افزایش می‌دهد بدون اینکه بر حقوق ماهیانه، سنوات، عیدی و… تاثیر بگذارد. 

مفهوم کارانه چیست؟

تعریف کارانه در قانون کار

کارانه در قانون کار نوعی روش جبران خدمت در قالب افزایش حقوق یا پاداش است که بر اساس عملکرد کارکنان به آنها تعلق می گیرد و جز پرداخت های ثابت و اجباری نیست. در واقع، طبق قانون کار پرداخت کارانه به پرسنل نوعی پرداخت پاداش است که سازمان ها و شرکت ها به عنوان تشویقی و در ازای عملکرد بهتر و دریافت سود بیشتر به همه کارکنان یا کارمندان برتر خود پرداخت می کنند.  

بررسی هزینه کارانه در سازمان های مختلف

در بیشتر سازمان‌ها و شرکت ها برای پرداخت کارانه از یک  مقیاس درصدی استفاده می شود که معمولا شامل درصد کمی از حقوق دریافتی کارکنان است. البته چون کارانه به عنوان یک پاداش تشویقی و در ازای عملکرد کارکنان پرداخت می شود ممکن است درصد مورد نظر از حقوق کارمند که قرار است برای کارانه پرداخت شود، برای کارکنان برتر به میزان بیشتری در نظر گرفته شود. مبلغ کارانه در بسیاری از سازمان ها و شرکت ها بر اساس اهداف و نوع فعالیت شرکت و سیاست های پرداخت حقوق و دستمزد تعیین می شود و عدد مشخص و از پیش تعیین شده ای نیست.  

نحوه پرداخت کارانه چگونه است؟ 

 اینکه مبلغ کارانه به چه صورتی پرداخت می شود به قوانین شرکت یا سازمان مورد نظر و سیاست های پرداخت آن بستگی دارد به عنوان مثال پرداخت کارانه ماهانه و کارانه سالانه، دو شیوه رایج پرداخت پاداش کارانه هستند. همچنین، کارانه ممکن است بخشی از سود شرکت در دستیابی به اهداف باشد که بر اساس ساعت کاری، شایستگی، دانش و… بین کارمندان تقسیم شود یا تنها به کارمندان با عملکرد بهتر تعلق بگیرد. بنابراین، قانون مشخصی برای شیوه پرداخت کارانه وجود ندارد و هر شرکت بنا بر شرایط خود می تواند از روش های مختلفی که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم، کارانه کارمندان خود را تعیین و پرداخت کند. 

بررسی تاریخچه کارانه

مفهوم کارانه به انگلیسی merit increases ، اولین بار در سال 1900 به عنوان یک  اصل در روانشناسی رفتاری و به منظور تشویق و افزایش انگیزه کارکنان مطرح شد. برای اولین بار در سال 1908 این تئوری به عنوان روشی برای جبران خدمات کارکنان معرفی شد و با مشاهده اثرات و نتایج آن در بهبود بهره وری سازمان، در دهه‌های بعدی مورد استقبال کارفرمایان قرار گرفت. در حقیقت، پرداخت کارانه و پاداش از جایی آغاز شد که کارفرمایان پی بردند که افزایش دستمزد می تواند موجب افزایش انگیزه کارکنان و بهبود عملکرد کلی سازمان شود. از سال 1908 به بعد، کارفرمایان به دنبال کشف روش‌های جدید برای تعیین افزایش دستمزد بودند و از شیوه های متعددی هم که یکی از آن ها پرداخت کارانه است، استفاده کردند. در نهایت کارانه در دهه 1990، به یک شیوه رایج برای مدیریت افزایش حقوق کارکنان تبدیل شد.

کارانه یا پاداش چگونه محاسبه می شود؟

همانطور که اشاره شد، مبلغ کارانه طبق قوانین و سیاست های ادارای سازمان یا شرکت مورد نظر محاسبه می شود و مبلغ واحد و مشخصی ندارد. هر شرکت به فراخور شرایط  کاری و نحوه عملکرد کارکنان از فرمول محاسبه کارانه مخصوص بخود استفاده می کند. حتی در یک شرکت واحد هم با وجود استفاده از فرمول کارانه یکسان، ممکن است مبلغ کارانه برای تمام کارکنان یکسان نباشد چون  ضریب کارانه برای کارکنان برتر معمولا عدد بزرگتری است و این افراد پاداش کارانه بیشتری دریافت می کنند. شیوه پرداخت کارانه هم معمولا به صورت وجه نقد و در قالب های نقدی، چک، انتقال وجه بانکی یا پرداخت غیر نقدی در قالب پرداخت سهام و مشارکت در سود شرکت است. 

بیشتر بخوانید: منظور از قوانین حضور و غیاب چیست؟ | بررسی حضور و غیاب در قانون کار

کارانه یا پاداش چگونه محاسبه می شود؟

عوامل تاثیرگذار در محاسبه کارانه کدام اند؟

عوامل مختلفی می توانند بر محاسبه و تعیین مبلغ کارانه افراد تاثیر بگذارند که برخی از مهمترین آن ها عبارتند از : 

سطح تحصیلات و مرتبه شغلی  

به طور معمول در ادارات و شرکت های دولتی ایران کارانه بر اساس سطح و مرتبه شغلی و همچنین موارد دیگری مانند میزان تحصیلات و عملکرد هریک از اعضای پرسنل در جایگاه شغلی خود محاسبه می شود.   

میزان فروش محصول یا خدمات 

کارانه که به آن پاداش بهره وری هم گفته می شود معمولا در ازای بهبود عملکرد و افزایش سود آوری سازمان یا شرکت پرداخت می شود بنابراین میزان سودآوری و فروش محصول یا خدمات در محاسبه کارانه موثر است. 

مبلغ پایه حقوق و دستمزد 

در بیشتر  نظام های محاسبه کارانه در شرکت های خصوصی و دولتی کارانه درصدی از حقوق و مزایای پایه پرسنل است و بر اساس میزان حقوق و مزایای پرسنل محاسبه می شود. بنابراین، میزان حقوق و مزایای پرسنل می تواند در تعیین حق کارانه موتر باشد. 

سابقه کار و عملکرد کارکنان

در بسیاری از شرکت ها و سازمان ها، میزان سابقه کار و نحوه عملکرد کارکنان دو عامل مهم برای محاسبه کارانه به حساب می آیند. در بیشتر مواقع، هر چه عملکرد پرسنل بهتر باشد ضریب کارانه افزایش می یابد. 

انواع روش های پرداخت کارانه در سازمان ها کدام اند؟

شیوه های مختلف برای پرداخت کارانه به اعضای مختلف پرسنل وجود دارد که شرکت ها و سازمان‌ها می توانند بنابر شرایط خود از یک یا چند شیوه مختلف برای پرداخت کارانه استفاده کنند. برخی از روش های پرداخت کارانه در سازمان عبارتند از : 

• روش استاندارد محور: این روش یک شیوه عادلانه برای پرداخت کارانه است و در آن کارانه بیشتر به افرادی تعلق می گیرد که  تولید یا خدمات بیشتری ارائه کرده، در زمان مشخص به اهداف رسیده و وظایف خود را با کیفیت بهتری انجام داده اند.
• روش بیدو (Bideau): این نوع روش محاسبه کارانه مبلغ سود به ‌دست‌ آمده از عملکرد کارکنان به میزان ۳ به ۴ به کارگر و به میزان ۱ به ۴ به سرپرستان و کارکنان ستادی تقسیم می شود.
•  روش هالزی (Halsey): در شیوه پرداخت کارانه به روش هالزی، اگر دستیابی به اهداف شرکت زودتر محقق شود به اندازه نیمی از زمان صرفه جویی شده مبلغ کارانه به پرسنل شرکت  پرداخت می شود.پ
• روش مقاطعه­ کاری (Piecework rate or Taylor plan): در روش پرداخت کارانه مقاطعه، که معمولا در  کارگاه های صنعتی و صنایع خدماتی  مورد استفاده قرار میگیرد، پرداخت کارانه بر اساس میزان کار و تولید به میزان مشخص صورت می گیرد.  
• روش کارانه تیمی (Group incentives): در شرکت هایی که مبنای فعالیت کارمندان بر اساس تشکیل تیم های کاری است چون تفکیک اعضای تیم برای پرداخت کارانه ممکن نیست از پرداخت کارانه به روش تیمی استفاده می شود. 
• روش سهم بهره ­وری (Improshare): در شرکت ها و  سازمان هایی که خدمات یا محصولات خود را عرضه می کنند معمولا پرداخت کارانه بر اساس افزایش سود کل سازمان و بنا بر توافق های تعیین شده بین کارمندان شرکت تقسیم می شود.
• روش حق­ العمل کاری (Commission): در روش حق العمل ماری پرداخت کارانه بر اساس عملکرد کاری هر شخص محاسبه می شود. 
• روش تسهيم سود (Profit sharing): در این روش، پرداخت کارانه مبتنی بر  محاسبه و تعیین سود کلی شرکت است و بر اساس ساعت کار هر فرد بین کارکنان تقسیم می شود.
• روش کارانه سازمانی یا مشارکت در سود (Gainsharing): در این روش که با هدف افزایش انگیزه کارکنان و افزایش بهره وری کلی سازمان انجام می شود، کارمندان بر اساس عملکرد کلی سازمان  بخشی از سود حاصل از فعالیت های سازمان را به عنوان کارانه دریافت می کنند. 
• روش تسهیم سهام: در این روش پرداخت کارانه، به اندازه میزان سود شرکت،  کارکنان به جای پاداش نقدی سهام دریافت می کنند. 
• روش مبتنی بر مهارت (Skill-based): در این شیوه پرداختی،  پرداخت کارانه بر اساس مهارت های جدیدی که کارمندان کسب می کنند، انجام می شود. 
• پرداخت مبتنی بر لیاقت (Merit pay): در ای شیوه،  کارانه هر کارمند بر اساس عملکرد وی در پست کاری و میزان پیشرفت در دستیابی به اهداف تعیین شده برای وی پرداخت می شود. 
• روش پرداخت مبتنی بر دانش: در این روش، کارانه بر اساس میزان دانش افراد در جایگاه شغلی آنها محاسبه و پرداخت می شود .
• روش پرداخت مبتنی بر شایستگی: در این روش، میزان و شیوه پرداخت کارانه بر اساس مهارت، تمرکز ، مشتری مداری و دریک کلام شایستگی هر کدام از کارکنان انجام می شود . 
• روش کارت امتیازی متوازن: در روش کارت امتیازی متوازن بر اساس دستیابی افراد به اهداف کوتاه مدت و بلند مدت تعیین شده، کارانه پرداخت می شود.
• روش صورت­حساب (Invoice): در پرداخت به روش صورت حساب، کارانه یا پاداش بر اساس پیشرفت روند پروژه به کارکنان تعلق می گیرد.
• روش کارانه مدیران: در برخی از سازمان ها که حقوق و پاداش مدیران بر اساس سود یا درآمد کل سازمان و یا  کاهش هزینه و ضایعات محاسبه می شود ، پرداخت کارانه هم بر همین اساس برای کارکنان انجام می شود.  

انواع روش های پرداخت کارانه در سازمان ها کدام اند؟

کارانه (پاداش بهره وری) به کدام پرسنل تعلق میگیرد؟

در بسیاری از شرکت ها و سازمان ها کارانه به تمام کارکنان تعلق می گیرد. با این حال ممکن است در برخی از شرکت پاداش کارانه تنها به کارکنان برتر تعلق بگیرد یا کارکنان بهتر کارانه بیشتری نسبت به کارکنان دیگر دریافت کنند. 

نرم افزار محاسبه کارانه (نرم افزار محاسبه پاداش) چیست؟

همانطور که خواندید، پرداخت کارانه معمولا بر اساس ارزیابی های صورت گرفته از عملکرد کارکنان انجام می شود. بنابراین،  در نظر گرفتن یک شیوه استاندارد و مبتنی بر عدالت برای ارزیابی کارکنان و محاسبه کارانه در شرکت ها و سازمان های که کارانه پرداخت می کنند حائز اهمیت است. نرم افزار محاسبه کارانه سیستمی برای ارزیابی عملکرد کارکنان و محاسبه پاداش آنهاست که می تواند بصورت دقیق و بر اساس استانداردهای تعریف شده توسط سازمان به ارزیابی عملکرد کارکنان بپردازد. در واقع، نرم افزار کارانه می تواند با در نظر گرفتن تمام پارامترهای کلیدی در ارزیابی عملکرد کارکنان و محاسبه دقیق اضافه ‌کاری، ساعات تعطیل کاری، حق شیفت، حق کشیک و … میزان دقیق و زمان کارانه کارکنان را محاسبه کند.  استفاده از نرم افزار محاسبه کارانه برای شرکت ها و سازمان های بزرگ با نیروی انسانی زیاد بسیار مفید است زیرا از بروز هرگونه خطا یا ناعدالتی در پرداخت کارانه جلوگیری کرده و بار کاری مدیران را تا حد چشمگیری کاهش میدهد.  

بیشتر بخوانید: قیمت انواع دستگاه حضور و غیاب و کنترل تردد

نرم افزار پرداخت کارانه چگونه کار می کند؟

نرم‌افزار پرداخت کارانه یک سیستم هوشمند است که بر اساس پارامترهای تعریف شده به ارزیابی عملکرد کارکنان پرداخته و میزان کارانه را بر همین اساس محاسبه می کند. در این نرم افزار برای هریک از افراد پرسنل صفحه جداگانه ای تعریف می شود و در آن  موارد غیر از کارکرد اصلی که شامل ساعات اضافه کاری، تعطیل کاری، مرخصی و موارد مشابه هستند درج می شوند. مدیر سازمان هنگام محاسبه کارانه می تواند با بررسی پارامترهای مهم  درج شده در صفحه مخصوص هر کارمند، میزان کارانه وی را تعیین کند.  

مزایای بهره گیری از نرم افزار کارانه، پاداش و بهره وری در سازمان ها چیست؟

استفاده از نرم افزار کارانه برای محاسبه پاداش کارانه و تقسیم عادلانه سود حاصل از افزایش بهره وری شرکت دارای مزایای زیادی است که برخی از مهم ترین مزایای آن شامل موارد زیر هستند. 

• افزایش دقت و سرعت محاسبه کارانه 
• کاهش بار مدیریتی روی دوش مدیران 
• جلوگیری از اعمال سلیقه در محاسبه کارانه 
• محاسبه کارانه بر اساس پارامترهای مختلف 
• محاسبه کارانه بر اساس سوابق عملکردی هر شخص 
• جلوگیری از بروز خطاهای انسانی در تعیین میزان کارانه 
• تقسیم عادلانه کارانه و ایجاد انگیزه و رقابت مثبت بین کارکنان 
• جلوگیری از هدر رفت منابع مالی زیاد 

بیشتر بخوانید: تهیه و ساخت لیست حضور و غیاب پرسنل در اکسل Excel

مزایای بهره گیری از نرم افزار کارانه، پاداش و بهره وری در سازمان ها چیست؟

آیا امکان محاسبه کارانه پزشکان و کارانه پرستاران با نرم افزار کارانه است؟

برای جبران هزینه خدمات بهداشتی و درمانی، برطرف شدن چالش ‌ها و بهبود عملکرد تیم درمان و کارکنان سازمان نظام پزشکی و همچنین عدالت محوری در نظام پرداخت پرداخت کارانه به پزشکان و کادر درمان صورت می گیرد. 

برای محاسبه کارانه کادر درمان باید معیارهای عملکردی کیفی و کمی استفاده شود. بطور مثال مواردی مانند  ساعت کاری، ساعت حضور در پست های درمانی یا خدماتی، میزان اضافه کاری، ساعت مراقبت از بیمار و… به کمک نرم‌افزار کارانه حساب شوند تا پرداخت کارانه کادر درمان مبتنی بر عملکرد و به شکل عادلانه انجام شود. بطور کلی برای محاسبه کارانه کارکنان بیمارستان ها می توان از فرمول زیر استفاده کرد. 

ناخالص کارانه = (ضریب کیفی * عملکرد کمی با اعمال ضرایب منطقه + حق مسئول فنی) * ضریب پلکانی

بیشتر بخوانید: بهترین نرم افزار حضور و غیاب و سامانه حضور و غیاب آنلاین

مهمترین مزایای پرداخت حقوق کارانه چیست؟ 

پرداخت کارانه به عنوان بک پاداش میانی بر عملکرد می تواند پیامدهای مثبتی برای دسترسی سریع به اهداف سازمانی داشته باشد. برخی از مزایای پرداخت کارانه عبارتند از : 

•  جذب کارمندان مستعد و ماهر : یکی از مزایای پرداخت کارانه ، پاداش بر اساس میزان شایستگی پرسنل است و این موضوع می تواند به  جذب استعدادهای برتر و پرسنل ماهر کمک کند. 
•  شفاف‌سازی اهداف و انتظارات سازمان: هنگامی که بخشی از حقوق و مزایا در قالب کارانه و بر اساس عملکرد کارکنان پرداخت شود، کارکنان می توانند میان وظایف با اولویت مهمتر و وظایف سطحی تمایز قائل شوند و در راستای اهداف مهمتر سازمان عمل کنند.
•  تقویت حس رقابت بین کارمندان  و بهره وری بیشتر :  در یک فرهنگ سازمانی مثبت، پرداخت کارانه به کارکنان برتر می تواند موجب ایجاد انگیزه برای عملکرد بهتر و شکل‌گیری رقابت سالم بین کارکنان شود. همچنین چون کارکنان برای دریافت کارانه در راستای پیشبرد اهداف سازمان عملکرد بهتری ارائه می‌دهند، بهره وری افزایش می یابد. 

 پرداخت کارانه چه معایبی دارد؟ 

با وجود مزایای گفته شده پرداخت کارانه خالی از ایراد نیست و در برخی از مواقع می تواند عواقب منفی به همراه داشته باشد. برخی از معایب پرداخت کارانه عبارتند از : 

• تقسیم نامناسب کارانه و اجحاف در حق برخی کارکنان : اگر مدیر شرکت پرداخت  کارانه  را براساس اعمال سلیقه شخصی و بدون توجه به عملکرد کارکنان انجام دهد. ممکن است برخی از کارکنان که از میزان  کارانه خود راضی نیستند، دچار حس سرخوردگی شوند و احساس کنند در حق آنها اجحاف شده است. 

• احتمال هدر رفت منابع : پرداخت کارانه مستلزم راه اندازی سیستم های ارزیابی عملکرد ، حسابداری و مدیریتی است که همگی نیازمند منابع  مالی هستند. استفاده نادرست از منابع مالی برای پرداخت کارانه در برخی از شرکت ها ممکن است منجر به کمبود منابع برای انجام اهداف ضروری کسل و کار شود.
•   تحمیل بار مدیریتی اضافی: پرداخت پاداش یا اضافه حقوق در قالب کارانه مستلزم انجام  فرایند حسابداری و همچنین ارزیابی و سنجش مداوم عملکرد کارکنان است، بنابراین پرداخت کارانه ممکن است بار کاری  مدیران و تحلیل‌گران سازمان را افزایش دهد.  
•  پیامدهای اخلاقی منفی : پرداخت کارانه  همیشه موجب تقویت روحیه رقابت و افزایش انگیزه نمی شود، گاهی ممکن است برخی از کارکنان به دلایلی مانند پرداخت پاداش‌های نابرابر برای یک مسئولیت واحد دلسرد شوند. همچنین، شکل گیری انتظارات بی‌پایه و اساس برای افزایش مبلغ کارانه و رقابت های منفی بین کارکنان هم از معایب احتمالی پرداخت کارانه هستند. 

پرداخت کارانه چه معایبی دارد؟

 سوالات متداول درباره حق کارانه 

در این بخش به چند سوال  پرتکرار در مورد حق کارانه پاسخ می‌دهیم. 

آیا کارانه خمس دارد؟

طبق نظر مراجع، کارانه و پاداش خمس ندارد مگر آنکه جزئی از حقوق محسوب شود. 

آیا همه سازمان ها کارانه پرداخت می کنند؟

خیر همه سازمان ها کارانه پرداخت نمی کنند. 

آیا کارانه مشمول مالیات می شود؟

بله، کارانه هم مانند سایر پرداخت های نقدی مشمول مالیات می شود. 

آیا کارانه شامل بیمه می شود؟

بله،  مانند پرداخت های نقدی دیگر کارانه مشمول بیمه می شود. 

چطور بفهمیم یک سازمان کارانه پرداخت می کند یا نه؟

از طریق پرسش و کسب اطلاعات در مورد سازمان یا شرکت مربوطه می توان متوجه شد که کارانه پرداخت می کند. البته اکثر ادارات و سازمان های دولتی معمولا کارانه پرداخت می کنند. 

سیستم کارانه قاصدک چیست؟

سیستم کارانه قاصدک یک سامانه محاسبه کارانه بر اساس عملکرد کمی کارکنان است که جهت محاسبه مبتنی بر عملکرد دستمزد کارکنان بیمارستان ها مورد استفاده قرار می گیرد. 

آیا مبلغ کارانه کارمندان و کارانه کارگران یکی است؟

مبلغ کارانه معمولا درصدی از حقوق پایه فرد است بنابراین برای کارمندان و کارگران که حقوق پایه متفاوت دارند، معمولا مبلغ متفاوتی است.  

آیا پرداخت حق کارانه در سازمان ها اجباری است؟

خیر، کارانه جز پاداش های تشویقی است و پرداخت آن اجباری نیست .

جمع بندی کارانه 

کارانه نوعی افزایش حقوق در قالب پاداش تشویقی است که بر اساس عملکرد کارکنان به همه یا تعدادی از پرسنل تعلق می گیرد. کارانه توسط همه سازمان و شرکت ها پرداخت نمی شود و در حقیقت جز پرداخت های واجب به حساب نمی آید ولی بیشتر سازمان ها برای تشویق کارکنان خود و ایجاد حس رقابت بین آنها، کارانه را بصورت مبتنی بر عملکرد پرداخت می کنند. برای محاسبه دقیق و سریع کارانه و جلوگیری از تحمیل بار اضافی به مدیران، می توان از نرم افزار محاسبه کارانه استفاده کرد. در نرم افزار کارانه معمولا برای هر کارمند صفحه ای مخصوص تعریف می شود که به مدیر اجازه می‌دهد تا بر اساس عملکرد کارمند، میزان کارانه وی را تعیین کند. در این مقاله ضمن بررسی مزایا و معایب پرداخت کارانه اطلاعات جامعی در مورد شیوه های رایج پرداخت کارانه در شرکت ها و سازمان های مختلف ارائه شد.