یکی از مهم ترین مواردی که زمان تولید و مصرف کالاهای مختلف به آن اهمیت زیادی داده می شود، ایمنی محصول است. یکی از مجوزهای مهم و ضروری برای تولید کالا که توجه به آن اهمیت زیادی دارد، گواهینامه ATEX است. این گواهینامه با نام گواهینامه ضد انفجار نیز شناخته می شود. این گواهینامه دستور العمل های ویژه و منحصر به فردی دارد که در ادامه این مطلب به بررسی کاربردهای گواهینامه اتکس می پردازیم.
گواهینامه ATEX چیست؟
برای تولید انواع کالاها و محصولات مختلف و همچنین به منظور استفاده بهینه از این محصولات و کالاها، رعایت و توجه به استانداردها و گواهینامه ها و مقررات است که برای استفاده از جوهای بالقوه انفجاری و نظارت بر نحوه تولید مطرح می شود. یکی از مهم ترین و بهترین گواهینامه های استاندارد، گواهینامه atex است که به عنوان سند رسمی محسوب می شود و توسط یک نهاد مطلع صادر می گردد. سپس تایید می کند که یک محصول و کالا بر اساس الزامات و ایمنی های تعیین شده، تولید شده و با دستور العمل های ATEX مطابقت دارد. atex مخفف عبارت Atmospheres Explosibles به معنی اتمسفرهای قابل انفجار است. یکی از ویژگی های منحصر به فرد گواهینامه atex این است که به مجموعه ای از قوانین و مقررات اروپا و همچنین سیستم های الکتریکی و مکانیکی ضد انفجار در محیط های با خطر انفجار و تجهیزات نظافت صنعتی اطلاق می شود. طبق این استاندارد می توان اطمینان حاصل کرد و تعیین نمود که تجهیزات تولید شده و مورد استفاده در یک محل بدون ایجاد شدن یک حادثه در اتمسفرهای قابل انفجار، کاملا ایمن کار می کند.
بیشتر بخوانید: خرید انواع دوربین ضد انفجار و تجهیزات ضد انفجاری
گواهینامه ATEX چیست؟
چه نوع تجهیزاتی نیاز به گواهینامه اتکس دارند؟
همان طور که می دانید در صنایع مختلف از تجهیزات متفاوت و متغیری استفاده می شود. به طور کلی تجهیزات گواهینامه اتکس به دو نوع مختلف تجهیزات الکتریکی و تجهیزات مکانیکی تقسیم می شود. این تجهیزات به صورتی طراحی و تولید می شوند که در صورت انفجار، انفجار محدود شده و سپس از منتشر شدن انفجار به محیط اطراف جلوگیری می کند.
گواهینامه ATEX در چه مواردی استفاده می شود؟
به طور کلی از گواهینامه ATAX در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد و کاربرد دارد. این استاندارد در صنایعی که با مواد قابل اشتعال و محیط های انفجار در آن وجود دارد و استفاده می شود، اهمیت زیادی دارد. در واقع هدف اصلی برای مطرح شدن این استاندارد این است که این اطمینان و این تضمین اعلام شود که در محیط های کاری مختلف، ایمنی به صورت کامل رعایت می شود. بنابر تعاریف ذکر شده، می توان گفت که از گواهینامه ATEX می توان در موارد مختلف زیر استفاده کرد:
- حفاظت از جان انسان
همان طور که در پاراگراف های بالاتر هم ذکر شد، گواهینامه اتکس تضمین می کند که آیا تجهیزات مورد استفاده برای در محیط های بالقوه انفجار آیا ایمن است و باعث خطر برای جان انسان نمی شود یا خیر؟ در واقع با مطرح شدن و توجه به این استاندارد، می توان خطرات ناشی از انفجار را به حداقل رساند. علاوه بر این، در محیط های کاری حوادث ناشی از موجود در محیط کار تا حد قابل توجهی کاهش می یابد و بنابراین از جان کارگران محافظت می شود.
- صنایع نفت و گاز
در صنعت نفت و گاز کلیه فرایندهای کاری با استفاده از گازها و مایعات قابل اشتعال صورت می گیرد. بنابراین تجهیزاتی که در این صنایع مورد استفاده قرار می گیرد، باید گواهینامه استاندارد atex را داشته باشد. با استفاده از این استاندارد علاوه بر تامین ایمنی مورد نیاز، از وقوع هر گونه انفجار و سایر خطرات دیگر نیز جلوگیری می شود.
- صنایع تولید و نگه داری مواد غذایی
در فرایندهای تولید و نگه داری مواد غذایی از مواد قابل اشتعال و گردها استفاده می شود، به همین دلیل این فرایندها می تواند باعث انفجار شود. بنابراین با مطرح شدن و شناسایی و ارزیابی خطرات انفجار در محیط های کاری، باید اطمینان حاصل کنید که در این صنعت استاندارد و گواهینامه atex وجود دارد. با توجه به ارزیابی های انجام شده توسط گواهینامه اتکس، مدیران اطمینان حاصل می کنند که اقدامات لازم برای کاهش و مدیریت خطرات به صورت کامل اجرا خواهد شد.
معرفی انواع گواهینامه ضد انفجار اتکس
یکی دیگر از ویژگی های قابل توجه و بسیار مهم گواهینامه ضد انفجار اتکس این است که انواع مختلفی داشته و برای صنایع مختلف کاربرد دارد. در واقع این گواهینامه ها بر اساس محیط کاری و نوع تجهیزات مورد استفاده در صنایع مختلف تقسیم می شود. به طور کلی انواع گواهینامه های ضد انفجار اتکس شامل موارد مختلف زیر است:
گواهینامه های تجهیزات (EU/2014/34)
گواهینامه های تجهیزات (EU/2014/34) به سیستم های حفاظتی و تجهیزاتی می گویند که از آن در محیط های بالقوه تجاری مورد استفاده قرار می گیرد و در این صنایع کاربرد دارد. در واقع در صنایع مختلف و در معادنی که گازهای متان و گرد و غبار انفجاری تا حد زیادی وجود دارد یا مورد استفاده قرار می گیرد، باید به گواهینامه های تجهیزات (EU/2014/34) توجه نمود.
گواهینامه های محل های کاری (EC/1999/92)
توجه و تمرکز گواهینامه های محل های کاری (EC/1999/92) روی بهبود سلامت و ایمنی کارگران در محیط کار که در آن احتمال بروز خطرات و احتمال انفجار وجود دارد، است. در واقع این گواهینامه شامل الزامات و اقدامات مربوط به ارزیابی کردن و مدیریت و کنترل ایمنی در محیط کار است. در واقع دستور العمل های این گواهینامه ها به مدیران و کارفرمایان کمک می کند تا فرایندها و اقدامات لازم برای ارزیابی ریسک و همچنین اقدامات لازم برای پیشگیری و بروز خطرات احتمالی را انجام داده و اجرا کنند. بنابراین با رعایت و توجه به این دستور العمل ها می توان محیط ایمنی را برای کار کردن کارگران فراهم کرد.
گواهینامه ATEX در چه مواردی استفاده می شود؟
چگونه می توان گواهینامه اتکس دریافت کرد؟
تا این قسمت از مقاله در مورد اهمیت و انواع گواهینامه های استاندارد اتکس صحبت شد. اما نکته مهمی که باید مد نظر داشته باشید، این است که بر اساس نوع صنایع و تجهیزات مورد استفاده باید مراحل دریافت گواهینامه را به ترتیب مد نظر داشته و رعایت نمایید. مراحل دریافت گواهینامه اتکس شامل موارد مختلف زیر است:
- تعیین محدوده کاربرد محصولات
قدم اول برای دریافت کردن گواهینامه ATEX این است که بررسی کنید آیا محصولی که تولید می کنید، در محدوده قوانین و دستور العمل های اتکس هست یا خیر؟ دستور العمل های این گواهینامه شامل تجهیزات ، از جمله دستگاه های برقی و غیر برقی ، سیستم های محافظ و اجزای مورد استفاده در جوهای بالقوه انفجاری و … است. در صورتی که این محصولات برای استفاده در چنین محیط هایی طراحی و تولید شده، باید برای دریافت گواهینامه اتکس اقدام کنید.
- شناسایی ماژول های صدور گواهینامه
دستور العمل های گواهینامه اتکس دارای دو ماژول مختلف شامل ماژول D و ماژول B است. تمرکز ماژول B روی ارزیابی فرآیند طراحی و ساخت محصول توسط یک بدنه و کاربرد ماژول D برای محیط های پر خطر و برای تولید محصولات پیچیده است. در واقع ماژول های D، به تولید کنندگان این امکان را می دهد که بتوانید بر اساس دستور العمل ها و روش های کنترل کیفیت محصولات خود را تایید کنید. در واقع این ماژول برای تولید محصولات کم خطر مناسب است.
- مشخص کردن استانداردهای قابل اجرا
یکی دیگر از مراحل مهم برای دریافت گواهینامه اتکس، مشخص کردن استانداردهای قابل اجرا بر اساس نوع کسب و کار شما است. در واقع شرط اول دریافت این گواهینامه پیروی کردن از استانداردهای اروپایی از جمله EN 60079-0 برای نیازهای عمومی و EN 60079-11 برای محافظت از تجهیزات با ایمنی ذاتی است. همچنین استاندارد EN 60079-14 برای تاسیسات الکتریکی یا استاندارد EN 60079-31 برای محافظت از احتراق گرد و غبار کاربرد دارد. علاوه بر این، استاندارد 60079 EN برای تجهیزات الکتریکی و سری استاندارد EN 13463 برای تجهیزات غیر الکتریکی مورد استفاده قرار می گیرد.
- تهیه کردن مستندات فنی
یکی از اقدامات مهم دیگری که برای دریافت گواهینامه اتکس باید انجام دهید، این است که برای محصولات خود باید مستندات فنی و لازم را تهیه کنید. در واقع این مستندات شامل اطلاعات دقیق در مورد طراحی محصول، فرآیند و نحوه تولید محصولات، مواد مورد استفاده برای تولید محصول و سایر گزارشات یا گواهینامه های آزمون مربوط به تولید محصولات است. در واقع هدف از این کار اطمینان حاصل کردن از این است که ایا تمام الزامات ایمنی بر اساس بخشنامه و دستور العمل های گواهینامه ATEX است یا خیر؟
- بررسی تاریخ انقضا گواهینامه atex
پس از این که ازمایش های لازم برای اخذ گواهینامه اتکس مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت، گواهینامه صادر خواهد شد. همچنین در صورتی که از قبل گواهینامه دارید، باید بررسی کنید که تاریخ انقضا این گواهینامه تا چه زمانی است؟ سپس اقدامات لازم برای تمدید آن را انجام دهید.
انواع زون ها در گواهینامه اتکس (ATEX) کدام اند؟
یکی از اقدامات مهمی که برای دریافت گواهینامه اتکس مورد توجه قرار گرفته و اهمیت زیادی دارد، دسته بندی کردن محیط های صنعتی و سپس دریفت کردن گواهینامه است. به همین دلیل کافی است ابتدا انواع زون های گواهینامه atex را بشناسید. به طور کلی زون بندی در استاندارد گواهینامه اتکس کمک می کند تا برای محیط های صنعتی بر اساس احتمال وجود اتمسفر قابل انفجار، محصولات و محیط ها را دسته بندی کنید. در واقع هدف از دسته بندی کردن، انتخاب نمودن تجهیزات الکتریکی و غیر الکتریکی برای محیط های مختلف است تا بتوان از بروز انفجار و آتش سوزی در محیط های مختلف جلوگیری کرد. در استاندارد atex زون های مختلفی وجود دارد که شامل موارد مختلف زیر است:
- زون های گاز
زون های گاز به صورت کلی به چندین نوع مختلف تقسیم می شوند که مهم ترین آن ها شامل موارد مختلف زیر است:
- زون 0: اهمیت این زون برای گازهای قابل انفجار به صورت مداوم یا برای طولانی مدت یا به صورت مکرر است.
- زون 1: اهمیت زون 1 برای محیط هایی است که در آن احتمال انفجار برای اتمسفرهای قبل انفجار و بر اساس فعالیت های عادی وجود دارد.
- زون 2: در محیط هایی که در آن جو گازهای غیر قابل انفجار وجود دارد، اما احتمال انفجار در محیط ها یا بر اساس فعالیت های عادی وجود ندارد، اما ممکن است به صورت موقت یا برای کوتاه مدت مشکلی رخ دهد، از زون 2 استفاده می شود.
- زون های غبار
زون های غبار نیز به چندین نوع مختلف تقسیم می شد که به شرح زیر است:
- زون 20: در محیط هایی که فضای غباری قابل انفجار به صورت غبار در هوا وجود دارد، یا به صورت مکرر احتمال بروز خطا رخ می دهد، زون 20 اهمیت پیدا می کند.
- زون 21: در محیط یا فضاهایی که یک فضای غبار قابل انفجار در هوا وجود داشته و به احتمال زیاد ممکن است در شرایط عادی هم انفجار رخ دهد، زون 21 اهمیت دارد.
- زون 22: در برخی از محیط های غبار آلود و در شرایط و بر اساس فعالیت های عادی احتمال انفجار وجود ندارد. اما ممکن است به صورت کوتاه مدت انفجاری رخ دهد. در چنین شرایطی نیز زون 22 اهمیت دارد..
انواع زون ها در گواهینامه اتکس (ATEX) کدام اند؟
انواع گروه بندی تجهیزات در گواهینامه atex
یکی دیگر از پارامترهای مهم در استانداد و گواهینامه atex، مربوط به گروه بندی تجهیزات این گواهینامه است. در واقع با استفاده از گروه بندی کردن تجهیزات، می توان بر اساس محیط نوع محیطی که در آن تجهیزات استفاده می شود و نوع خطری که ممکن است ایجاد کند، را تعیین کرد. تجهیزات گواهینامه atex به دو گروه مختلف زیر تقسیم می شود که به شرح زیر است:
- تجهیزات برای استفاده در معادن
تجهیزات مورد استفاده برای استفاده در معادن در صنایع زیر زمینی که در آن ها احتمال بروز انفجار بر اثر وجود مواد قابل انفجار یا گازها یا ذرات قابل اشتعال وجود دارد، تعیین می شود. در واقع تجهیزات این گروه به دلیل استفاده در محیط های خطرناک و با شرایط سخت، الزامات ایمنی بالایی دارد.
- تجهیزات مورد استفاده برای محیط های سطحی
این گروه از تجهیزات استاندارد ATEX، برای استفاده در محیط های سطحی مانند کارخانجات، پالایشگاه ها و صنایع شیمیایی اهمیت دارد. از طریق تعیین کردن این گروه تجهیزات می توانید تجهیزات مورد استفاده در این محیط ها را شناسایی کنید.
معنی پیشوندها و پسوندها در کد گواهینامه اتکس چیست؟
پس از این که الزامات و استانداردهای لازم برای تهیه کردن گواهینامه اتکس را دریافت کردید، یک کد گواهینامه به شما اختصاص می یابد. این کد دارای پیشوند و پسوندهای مختلفی است. هر کدام از این پیشوند و پسوندها معنای مختلفی دارد که در ادامه به بررسی کامل هر کدام از آن ها می پردازیم.
- پیشوند اتکس
پیشوند اتکس 5 قسمت و بخش مختلف دارد که شامل موارد مختلف زیر است:
- قسمت اول موید نام دارد که نشان می دهد آیا محصول با دستور العمل و استانداردهای اروپا (CE) مطابقت دارد یا خیر؟ همچنین شماره مرجع که برای اطلاع رسانی سازمان در نظر گرفته شده، نیز درج می شود.
- آرم اتکس: آرم اتکس نیز به صورت Ex در یک شش ضلعی نمایش داده می شود.
- کد محصول: کد محصول نیز نوع و گروه تجهیزات را معرفی می کند. این کد مشخص می کند که آیا این محصول در محیط های قابل اشتعال مورد استفاده قرار می گیرد یا در محیط های غیر قابل اشتعال؟
- کد گذاری: کد گذاری گواهینامه اتکس نیز به چند نوع مختلف تقسیم می شود. M1 و M2 مربوط به عملیات های معدن و 1 و 2 و 3 برای محیط های غیر معدن است.
- در قسمت پنجم پیشوند گواهینامه اتکس نیز یک حرف درج شده که حرف G برای گازها و بخارات و حرف D برای بخارهای قابل احتراق است.
- پسوند اتکس
پسوند گواهینامه اتکس نیز به جزئیات و نحوه محافظت کردن از دستگاه در برابر ایجاد انفجار زمان نصب در مناطق خطرناک و شرایط خطرناک می پردازد. این پسوند نیز با حرف EX شروع می شود و هدف آن نشان دادن حفاظت از انفجار است. بخش های دیگر پسوند اتکس شامل 4 بخش دیگر از جمله برای کاربردهای مختلف مانند گاز و گرد و غبار و دستگاه های دیگر است.
چگونه از صحت و درستی گواهینامه ضد انفجار اتکس اطلاع یابیم؟
در پاراگراف های بالاتر در مورد پیشوند و پسوندهای گواهینامه ضد انفجار اتکس صحبت شد. بنابراین برای این که اطمینان حاصل کنید که گواهینامه اعطا شده، از اعتبار بالایی برخوردار است، کافی است که به علائم و نشانه و کدهای درج شده در آن توجه و دقت کنید. همچنین سازمان یا شرکت ارائه کننده این گواهینامه برای هر گواهینامه یک کد پیوست، تاریخ و ماژول تعریف و درج می کند که به راحتی قابل پیگیری خواهد بود. علاوه بر این، در صورتی که از شرکت های معتبر و فعال در زمینه ارائه گواهینامه اتکس این استاندارد را تهیه کنید، آرم ارگان مطلع یا NB صادر کننده گواهی اتکس روی گواهی درج می شود. بنابراین با بررسی این موارد می توانید از اعتبار و درستی گواهینامه ضد انفجار اتکس مطلع شوید.
فرق گواهینامه Atex با IECEX چیست؟
یکی از استانداردها و گواهینامه های مهم در صنایع مختلف، گواهینامه IECEX مخفف عبارت International Electrotechnical Commission Explosive به معنی مواد منفجره کمیسیون بین المللی الکتروتکنیکی است. در صورتی که گواهینامه Atex یک برنامه اجباری و محدود به استانداردهای اروپا است. علاوه بر این، یکی از ویژگی های مهم گواهینامه اتکس این است که این گواهینامه در کشور پذیرفته شده و اهمیت و تمرکز آن روی اطمینان حاصل کردن از تجهیزات ex است. بنابراین در پاسخ به سوال فرق گواهینامه Atex با IECEX چیست؟ باید گفت که گواهینامه IECEX به محصولاتی تعلق می گیرد که عملکرد و ایمن بودن آن ها در محیط هایی با قابلیت انفجار یا اشتعال به صورت کامل آزمایش و تایید شده است. این گواهینامه در همه کشورهای دنیا پذیرفته شده و جنبه بین المللی دارد. در صورتی که گواهینامه ATEX صرفا در برخی از کشورها رسمیت دارد و پذیرفته می شود.
فرق گواهینامه Atex با IECEX چیست؟
سوالات متداول درباره گواهینامه ضد انفجار اتکس
احتمال انفجار در چه محیط هایی بیشتر وجود دارد؟
در محیط هایی که با مواد قابل اشتعال و مواد منفجره یا غبارهای قابل اشتعال وجود دارد، مانند صنایع پتروشیمی، نفت و گاز، صنایع دارو سازی، صنایع غذایی، معدن، صنایع نساجی، و صنایع چوب و کاغذ احتمال انفجار بیشتر است.
منظور از تجهیزات ذاتا ایمن چیست؟
برخی از تجهیزات و وسایل سخت افزاری که برای مشاغل مختلف مورد استفاده قرار می گیرد، ذاتا ایمن یا Intrinsically Safe هستند. در واقع منظور این است که این وسایل و تجهیزات به گونه ای طراحی و ساخته شده اند که مدار داخلی آن ها سطح انرژی را در حد پایینی نگه داشته و در صورتی که حتی جرقه ای هم رخ دهد، باعث ایجاد حوادث دیگر و انفجار نمی شود.
جمع بندی گواهینامه ضد انفجار ATEX و کاربردهای آن
در این مطلب به معرفی و بررسی یکی از مهم ترین اقداماتی که صنایع بزرگ و با تجهیزات پر خطر باید انجام دهند، به نام دریافت گواهینامه اتکس ATEX پرداخته شد. در واقع طبق بررسی های انجام شده، هدف از دریافت این گواهینامه ضد انفجار اطمینان حاصل کردن از ایمن بودن تجهیزات مورد استفاده در محیط ها و مشاغل و صنایع پر خطر است تا از بروز حوادثی نظیر آتش سوزی و انفجارهای مهیب و بزرگ جلوگیری شود.
